Przydomowe oczyszczalnie ścieków to rozwiązanie coraz częściej wybierane przez właścicieli domów położonych na uboczu, bez dostępu do kanalizacji miejskiej. Będące alternatywą dla tradycyjnego szamba, oczyszczalnie ścieków pozwalają na ograniczenie kosztu wywozu nieczystości oraz odzyskanie przefiltrowanej wody do podlewania ogrodu.
Decyzja o budowie przydomowej oczyszczalni ścieków zdejmuje wiele problemów z głowy mieszkańców domu jednorodzinnego. Tradycyjne szambo należy bowiem opróżniać nie rzadziej niż raz na dwa tygodnie, co jednocześnie wiąże się z kosztami ok. 2,5-3 000 zł na rok oraz z nieprzyjemnym zapachem w trakcie tego procesu. To także nieustanne oszczędzanie na produkcji ścieków poprzez ograniczenie kąpieli czy zmywanie. Nic więc dziwnego, że popularności domów pasywnych i ekologicznych coraz częściej towarzyszy rosnąca liczba przydomowych oczyszczalni, pozwalająca na uniezależnienie się od tych problemów.
Fot. Przydomowa oczyszczalnia ścieków to dobre rozwiązanie dla domów jednorodzinnych.
Przydomowe oczyszczalnie ścieków – podstawowe przepisy
Decydując się na budowę przydomowej oczyszczalni, musimy dokładnie sprawdzić, jakie możliwości i ograniczenia zawiera miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego. Może się zdarzyć, że w niedalekiej przyszłości obok działki będzie przebiegać miejska kanalizacja, co uniemożliwi postawienie oczyszczalni.
Trzeba też pamiętać, że według przepisów prawa budowlanego, gdy oczyszczalnia będzie miała wydajności do 7,5 m3, nie musimy mieć pozwolenia na budowę, wystarczy zgłosić ten fakt do urzędu.
Najważniejsze jest jednak ulokowanie osadnika, co również szczegółowo określają przepisy. I tak osadnik gnilny musi znajdować się nie mniej niż:
- 15 m od studni (naszej oraz sąsiada);
- 2 m od granicy działki albo drogi;
- 3 m od drzew, 80 cm od kabli elektrycznych;
- 1,5 m od rur z wodą i gazem.
Zbiornik wstępny powinien się znajdować jak najbliżej domu, tak by ścieki nie wychładzały się po drodze. Optymalna odległość to 5-6 m.
Rodzaje oczyszczalni ścieków
Przydomowe oczyszczalnie ścieków z drenażem rozsączającym
Najpopularniejsze i stosunkowo najtańsze na polskim rynku są przydomowe oczyszczalnie ścieków z drenażem rozsączającym, w których proces uzdatniania ścieków odbywa się dwuetapowo. W osadniku gnilnym zachodzi najpierw fermentacja i separacja osadu z udziałem bakterii beztlenowych, przez co częściowo zostaje on upłynniony. Dalszy proces zachodzi przez drenaż rozsączający, układ perforowanych rur położonych pod powierzchnią terenu, przez które ścieki rozprowadzane są równomiernie do gruntu. Ziemia jest dodatkowym filtrem zatrzymującym zawiesiny mniejsze od jej mikroporów oraz bakterie, a substancje mineralne i organiczne ze ścieków przekształcają się w rozpuszczalne w wodzie związki mineralno-organiczne.
Zakładanie oczyszczalni drenażowej wymaga spełnienia kilku warunków niezbędnych do jej właściwego funkcjonowania:
- duża przestrzeń - by rury drenażowe zachowały odpowiednie odległości, np. od studni na terenie działki zajmą ok. 60-90 m2
- poziom wód gruntowych - powinien być niski, ok. 1,5 m pod drenażem, jeśli na działce jest wyższy – konieczne będzie wykonanie tzw. kopca filtracyjnego, na którym układa się rury w odpowiedniej odległości od poziomu wód
- grunt pod drenażem, najlepszy piaszczysty lub gliniasto-piaszczysty, który możemy stworzyć sami, rozsypując piasek i dopiero na nim układając rury drenażowe
Pewnymi wadami tego typu instalacji jest m.in. zamieranie bakterii oczyszczających bez ciągłego dostarczania ścieków, np. w czasie urlopu, co wywołuje nieprzyjemny zapach z instalacji. Po powrocie z wyjazdu należy więc pamiętać o zastosowaniu większej dawki bakterii usuwających tę niedogodność. Pamiętajmy także o ograniczeniach w użyciu środków chemicznych zabijających bakterie oraz niewylewaniu do zlewu trudnego do rozłożenia tłuszczu po smażeniu.
Po 5 latach użytkowania tego typu drenaże mogą niestety się zamulić, co skutkuje mało komfortowym ponownym przekopaniem ogródka i płukaniem rur. Aby temu zapobiec, należy co najmniej raz w roku opłukać wodą pod wysokim ciśnieniem filtr z osadnika oraz cały drenaż od strony studzienki rozdzielającej i wywietrzników.
Przydomowe oczyszczalnie ścieków z bioreaktorem i osadem czynnym
Kłopoty eksploatacyjne z drenażem rozsączającym powodują, że coraz częściej odchodzi się od tego typu oczyszczania ścieków na rzecz wykorzystania metody osadu czynnego, wynalezionego już w 1914 roku w Anglii. W oczyszczalni z bioreaktorem i osadem czynnym w specjalnych zbiornikach w zawiesinie unoszą się mikroorganizmy żywiące się zanieczyszczeniami. Mieszanie zawiesiny w komorze osadu czynnego pod wpływem doprowadzania tam sprzężonego powietrza, powoduje ruch mikroorganizmów, które zużywają zanieczyszczenia jako pożywkę, dzięki czemu eliminowany jest przykry zapach i konieczność czyszczenia filtrów. Koszty eksploatacji takiego urządzenia to ok. 290 kWh energii elektrycznej rocznie (czyli ok. 90 zł) oraz koszt corocznego przeglądu serwisowego.
Fot. Oczyszczalnia ścieków.
Przydomowe oczyszczalnie ścieków ze złożem biologicznym
To z kolei zbiorniki z naturalnym materiałem filtrującym zanieczyszczenia składające się z dwóch części: osadnika wstępnego z filtrem oraz złoża biologicznie napowietrzanego w drugiej komorze. Złoże biologiczne wykonane z kształtek z tworzywa sztucznego lub materiału nierdzewnego pokryte jest błoną biologiczną z mikroorganizmów, które usuwają zanieczyszczenia.
Istnieją dwa typy złóż: zraszane, które usuwają zanieczyszczenia organiczne lub azoty amonowe oraz obrotowe – zalecane przy nierównomierności dopływu ścieków o znacznej ilości zawiesin.
Tego typu oczyszczalnie również są tanie w eksploatacji, przeglądy okresowe można wykonywać samodzielnie, wadą jest również konieczność oczyszczania złoża i wymiany zużywanych elementów.
Zaletą, podobnie jak w przypadku oczyszczalni z bioreaktorem, jest możliwość zainstalowania oczyszczalni na stosunkowo niewielkiej powierzchni działki.
Hydrobotaniczna przydomowa oczyszczalnia ścieków
Oczyszczania gruntowo-korzeniowa, bo tak jest też określana to jedno z najbardziej ekologicznych rozwiązań. Jej działanie opiera się w głównej mierze na naturalnych procesach.
Ścieki najpierw trafiają do zbiornika gnilnego, który przypomina szambo, następnie są pompowane do właściwego złoża filtracyjnego. Złoże musi być odpowiednio uszczelnione oraz wypełnione materiałem filtrującym np. żwirem i obsadzone roślinnością. Najczęściej wysiewa się trzcinę pospolitą, mannę mielec, pałkę szerokolistną, kosaciec żółty oraz wierzbę wiciową. Są to gatunki odporne na nadmierną wilgoć oraz małą ilość tlenu w podłożu. Wokół korzeni wytwarzają się korzystne warunki do rozkładu substancji organicznych zawartych w ściekach. Z drugiej strony zbiornika wypływa oczyszczona już woda.
Zaletą oczyszczalni tego typu jest niewątpliwie estetyka i prostota działania. Wadą niezbędna ilość wolnego terenu. Według szacunków na oczyszczenie ścieków wytwarzanych przez jedną osobę potrzebną jest powierzchnia ok. 6-7 m2. W przypadku 4-osobowej rodziny, jak łatwo wyliczyć, będzie to co najmniej 25 m2.
Ceny przydomowych oczyszczalni ścieków
Dobrze zainstalowana oczyszczalnia z drenażem rozsączającym zwraca się po ok. 3-4 latach i jest najtańsza z dostępnych na rynku urządzeń tego typu.
Oczyszczalnia sprawnie obsługująca produkcję ścieków przez 4 osoby kosztuje od 2,5-4 000 zł, do tego dochodzi koszt montażu w wysokości 2-3 000 zł.
Spory jest natomiast wydatek na budowę ekologicznej oczyszczalni z bioreaktorem i osadem czynnym: od ok. 7 000 zł do nawet 20 000 zł w zależności od wielkości i producenta takich urządzeń. Koszt obniża decyzja o zainstalowaniu bioreaktora w dawnym szambie – wtedy wyniesie on ok. 6 000 zł.
Ceny oczyszczalni ze złożem biologicznym mieszczą się w przedziale 6,5-12 000 zł.
Niestety koszty oczyszczalni hydrobiologicznej nie są niskie. Cena systemu wynosi ok. 12-15 tys. zł i zależy od typu wypełnienia, rodzaju terenu oraz klasy pompy i rur. Do tego dochodzi koszt osadnika – ok. 3,5 tys. zł.
Koszty eksploatacyjne
Trzeba pamiętać, że koszt budowy przydomowej oczyszczalni ścieków to nie jedyny wydatek, jaki poniesiemy. Czekają nas coroczne opłaty eksploatacyjne.
W przypadku oczyszczalni drenażowej czekają nas koszty:
- wywozu osadów – w zależności od wielkości oraz typu oczyszczalni, trzeba to robić od 1 do 4 razy w roku. Cena jednorazowego przyjazdu wozu asenizacyjnego to ok. 100-300 zł;
- stosowania biopreparatów – środki zawierają mikroorganizmy i enzymy, które pomagają w rozkładzie substancji organicznych znajdujących się w ściekach – rocznie wychodzi ok. 100 zł;
- badania laboratoryjnego ścieków – wprawdzie obecne przepisy nie nakładają na właścicieli przydomowych oczyszczalni obowiązku badań ścieków, jednak inspektorat środowiska może o nie wystąpić w uzasadnionych przypadkach. Koszt jednorazowego badania to ok. 400 zł;
- rekultywacji drenażu rozsączającego – skuteczność działania systemu drenażowego maleje z czasem, dlatego przyjmuje się, że po 8- 10 latach trzeba albo wymienić grunt w miejscu istniejącego systemu lub wykonać drenaż rozsączający w innym miejscu.
Na koszty eksploatacyjne oczyszczalni biologicznych składają się:
- wywóz osadów z osadnika oczyszczalni biologicznej – wydatek jest taki sam jak w przypadku oczyszczalni drenażowej – ok. 100-300 zł za jednorazowy kurs wozu asenizacyjnego;
- zużycie energii elektrycznej – 270-350 kWh/rok, czyli średnio ok. 190-250 zł.
- badania laboratoryjnego ścieków – podobnie jak przy oczyszczalniach drenażowych nie mamy takiego obowiązku, aczkolwiek jeśli korzystamy z dotacji, szczególnie tych pochodzących z funduszy unijnych, możemy być zobowiązani do przeprowadzenia badań;
- przeglądy serwisowe;
- naprawa i cena podzespołów.
- Najtaniej przedstawia się eksploatacja przydomowej oczyszczalni hydrobotanicznej. Koszty roczne to:
- usuwanie kożucha z osadnika – średnio trzeba to zrobić 2 razy w roku. Jednorazowy wydatek to 100-300 zł;
- zużycie energii elektrycznej do zasilania pompy.
Czy warto zdecydować się na przydomowe oczyszczalnie ścieków?
Przydomowa oczyszczalnia ścieków jest trafną inwestycją, pamiętając o wliczeniu wydatku na ich budowę w koszt budowy całego domu jeszcze na etapie planowania budżetu. W przypadku domów położonych w oddaleniu od miejskiej sieci kanalizacyjnej, bez szybkiej perspektywy przyłączenia tego typu instalacji – wręcz konieczność, która pozwala jednocześnie na ekologiczny odzysk wody służącej do nawadniania ogródka.